„Budownictwo dachówkowe” – ewenement naszego regionu?
Wydawać by się mogło, że historia budownictwa jest dziedziną której nie można niczym wzbogacić, ponieważ wszystko zostało już przebadane, drobiazgowo opisane i sklasyfikowane – lecz nie do końca, bo dziedzinę tę należało by uzupełnić o pewną osobliwość naszego regionu:
Ściany budynków można budować z drewna, kamieni, cegieł, pustaków, metali, pleść z wikliny, wylewać z betonu itp., lecz czy można wznosić budynek z dachówek?
Tak! – Historia takiego budownictwa ma początek w okresie II wojny światowej. Podczas okupacji zdobycie materiałów budowlanych do celów prywatnych było niemożliwością, bo całość tego typu produkcji przeznaczona była na cele militarne i na zaspokojenie niepohamowanego apetytu III Rzeszy. Jednakże mimo okupacji życie toczyło się nadal i była konieczność (choćby) odbudowania zniszczonych wojną budynków i wówczas ktoś wpadł na nowatorski pomysł, by zamiast np. cegieł do budowy użyć dachówek.
Dziś już trudno wskazać który z obiektów zbudowano jako pierwszy, lecz z obserwacji wywnioskować można że najstarsze są małe budynki typu chlewik, kurnik, komórka, a użyte do ich budowy dachówki pochodzą z rozbiórki zniszczonych wojną domów. Dachówki nie są wydajnym budulcem i często stosowano je w połączeniu z cegłami i pustakami, materiały spoinowano zaprawą wapienną lub lepiszczem glinianym.
Dachówki użyte do budowy pochodzą z różnych źródeł, zależnie od okresu powstania obiektu: ze zniszczonych działaniami wojennymi domów (tych najmniej, ponieważ wówczas domy były przeważnie kryte strzechami), zakupione w cegielni Wimmera w Niepołomicach jako wybrak produkcyjny, „załatwione” ze spalonego przez partyzantów (21.V.43r.) tartaku Sägewerk Kłaj, „wyhandlowane” po wojnie od Sowietów okupujących składnicę amunicji (te zdmuchnięte wybuchem przy wysadzaniu tajnego laboratorium K-5 przez uciekających Niemców), a obecnie z rozbiórki starych domów.
Obiektów zbudowanych z dachówek zachowało się do dziś dosyć dużo, większość jednak otynkowano skrywając niepowtarzalną fakturę. Zamysł budowlany, który zrodził się ok. 75 lat temu przetrwał i funkcjonuje do dziś na co dowodem są współczesne obiekty budowlane m.in. z Zakrzowca i Kłaja, i chyba zagadnienie budownictwa dachówkowego dojrzało już do tego, by dopisać je do pojęć encyklopedycznych?
Janusz Czerwiński
GALERIA ZDJĘĆ