Prawdopodobna geneza nazwy Kraków

Słyszałem kilka teorii dotyczących pochodzenia nazwy Kraków: przypuszcza się, że pochodzi ona od legendarnego Kraka (a Krak od czego?), od krakania wron, czy od krzaków porastających niegdyś Wzgórze Wawelskie. Ja do tych teorii postanowiłem dorzucić jeszcze jedną, według mnie bardziej przekonywującą.
W języku polskim jest wiele nazw miejscowości, które choć pisane razem złożone są z przedrostka (przyimka) i  podstawy słowotwórczej (rzeczownika), np.: Dołęga, Kolembrody, Napole, Nadbrzeż, Nadedwór, Odmoście, Podklasztor, Podegrodzie, Przedmieście, Przywsie, Ulesie, Wnorów, Zrecze, Zakościele itd. [1], i uważam że tak samo jest z nazwą Kraków.
Kraków jest bardzo starym miastem i by przedstawić genezę tej nazwy należy sięgnąć do języka prasłowiańskiego, ponieważ gdy ta nazwa powstawała nasi przodkowie posługiwali się właśnie tym językiem [2].
I – w języku prasłowiańskim funkcjonował przyimek „K”. Przyimek ten przetrwał w niezmienionej formie n.p. w języku rosyjskim i ma znaczenie polskich przyimków (w zależności od zastosowania) takich jak: do, ku, na, nad, przed, pod. W języku staropolskim przybrał on brzmienie „ku” i miał podobne znaczenie jak obecnie w języku rosyjskim, dzisiaj jest bardzo rzadko używany (głównie gwarowo i literacko). Występuje on np. w nazwach miejscowości Kułachy, Kutyły, lub rozdzielnie Ku Kępce, Ku Ogarce.
II – miejsce pochówku w języku prasłowiańskim nazywano „raka”. Wyraz ten wyszedł z użycia w języku polskim (pozostał np. w słowie rakarz, które znaczy tyle co hycel, lecz też oprawca, kat, siepacz itp.), lecz zachował się w językach: czeskim jako „rakev” i słowackim „rakva” gdzie oznacza trumnę, w serbskim i słoweńskim jako „raka” oraz chorwackim „rakva” gdzie oznacza grób, w rosyjskim, białoruskim, ukraińskim, bułgarskim „raka” gdzie oznacza relikwiarz.
Nazwy Kraków, Rakowice i Rękawka mają podobne brzmienie, dokonajmy więc analizy tych trzech nazw:

K RAKÓW
–  RAKOW ice
–  RĘKAW  ka

Według mojej teorii:

• nazwa Kraków składa się z przyimka „K” i rzeczownika „raków” i zgodnie z obecnie obowiązującym słownictwem oznacza „na cmentarzu”. Z nazwy tej wywnioskować można, że Kraków zanim został miastem był cmentarzyskiem na którym Wiślanie dokonywali obrzędowych pochówków.
• Nazwa Rękawka odnosi się do pogańskiego święta zmarłych obchodzonego (obecnie) we wtorek po Wielkanocy [3]. Zwyczaj ten zachował się do dzisiaj w Krakowie i tylko tu, bo gdzie indziej mógł się zachować? Przypuszczam, że pierwotna nazwa tego święta brzmiała „Rakewka”, lecz przez lata została zmieniona w gwarze krakowskiej na takiej samej zasadzie jak źrebię w źróbka, mrówka w mrowcę, a karaluch w karakona.
• Nazwa Rakowice powstać musiała w czasie, kiedy jeszcze w języku naszym funkcjonował rzeczownik „raka” (późniejsze nazwy to np. Mogiła, Mogielnica, czy Mogilany) i z pewnością określenie to dotyczy miejsca pochówku. Cmentarz na Rakowicach funkcjonuje oficjalnie od 1803r., lecz wcześniej mógł być tam cmentarz „nieoficjalnie” gdzie grzebano zmarłych, których zwyczajowo za czasów pogańskich chowano poza granicami miast (np. ofiary epidemii, poległych wojów obcych plemion, kobiety umarłe w połogu, topielców), a za czasów chrześcijańskich najpierw z dala od kościołów, a potem poza murami cmentarzy (osoby nieochrzczone, innowiercy, samobójcy) – przecież musiało być gdzieś miejsce dla takich pochówków!?

Jednakże Kraków nie był zwykłym cmentarzyskiem, lecz prawdopodobnie głównym miejscem pochówkowym i ośrodkiem kultu pogańskiego, a określenie Krakus nie było przydomkiem, ale tytułem naczelnego kapłana plemienia Wiślan.

Janusz Czerwiński

[1] – W Krakowie też występują nazwy tego typu np. Podgórze, Podłęże, Podwale, Przylasek, Zabłocie, Zaborze, Zakamycze, Zakrzówek.

[2] – Pierwszą pisaną wzmiankę o Krakowie zawarł w dziele „Złote niwy i diamentowe kopalnie” arabski historyk, geograf i odkrywca al-Masudi w 947r. (a więc nazwa Kraków już wówczas istniała), natomiast język prasłowiański był używany do ok. Xw., następnie rozpadł się na dialekty i od X do XVIw. kształtował się już i był używany język staropolski.

[3] – W prawosławiu obchodzi się do dzisiaj Radonicę. Jest to święto zmarłych obchodzone w drugi wtorek po Wielkanocy i obrzędowość tego święta jest bardzo zbliżona do Rękawki.